«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» - ΕIΝΑΙ Η YOGA ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ Ἤ “ΠΡΟΣΕΥΧΗ” ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥΣ ΘΕΟΥΣ; (ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ)

ΕIναι η yοga γυμναστικH

Ἤ “ΠΡΟΣΕΥΧΗ” ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥΣ ΘΕΟΥΣ;

Σχεδόν ὅλα τά γυμναστήρια πλέον, ἐντάσσουν στίς δραστηριότητες τους τμήματα yοga, ἀνάμεσα στό μπαλέτο, τήν ἀεροβική καί σουηδική γυμναστική. Ὅλο καί περισσότερες γυναῖκες συμμετέχουν σέ αὐτά, …γιά νά γυμναστοῦν; …γιά νά χαλαρώσουν; Δέν νομίζω ὅτι εἶναι ἀκριβῶς ξεκάθαρο. Τήν μία ὥρα γίνεται τό ἕνα μάθημα καί τήν ἑπόμενη τό ἄλλο, στήν ἴδια αἴθουσα. Αὐτό πού ἀλλάζει τήν ὥρα τῆς γυμναστικῆς-yοga εἶναι ἴσως ὁ φωτισμός, πού χαμηλώνει, ἡ μουσική, πού γίνεται πιό χαλαρή καί …ἰνδική, καί οἱ ὁδηγίες τοῦ γυμναστῆ, πού ἀποκτοῦν περιεχόμενο ὅπως «κλεῖστε τά μάτια, φανταστεῖτε τό τάδε τοπίο, ἀφῆστε τίς πιεστικές καί ἀγχωτικές σκέψεις». Ὅσον ἀφορᾶ τίς συμμετέχουσες, μέ ὅσες ἔχω μιλήσει, δέν νιώθουν ὅτι κάνουν κάτι ξεχωριστό ἀπό τά ἄλλα τμήματα γυμναστικῆς. Ἴσα-ἴσα πού ἡ θέση ὅτι αὐτές εἶναι διαδικασίες προσευχῆς τῶν ἰνδουϊστῶν καί τῶν βουδδιστῶν τίς ξενίζει, τίς ξαφνιάζει, ἴσως καί τίς καθιστά ἐπιφυλακτικές ἀπέναντι σέ ὅποιον τήν ἐκφράσει, γιατί τόν θεωροῦν ὡς ὑπερβολικό καί φανατικό θρησκόληπτο.

Διαβάζοντας τά φυλλάδια τῶν γυμναστηρίων βλέπουμε ἀπόψεις λίγο πολύ μπερδεμένες, καί χωρίς καμία ἀναφορά σέ θεούς καί …δαίμονες τῶν ἰνδικῶν χωρῶν, ὅπως:

“Ἡ γιόγκα προῆλθε ἀπό τήν Ἰνδία πρίν ἀπό 5.000 χρόνια. Εἶναι μία ἀρχαία τεχνική πού διδάσκει πῶς νά ἠρεμεῖ τό μυαλό, τό σῶμα καί τό πνεῦμα. Ὁ κύριος σκοπός της εἶναι ἡ ἐπίτευξη “kaivalya”, δηλαδή τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας (δέν προσδιορίζεται ὅμως ἀπό τί).

Τά περισσότερα εἴδη ἄσκησης ἀπαιτοῦν τό σῶμα νά κάνει γρήγορες καί δυνατές κινήσεις, μέ ἐπαναλαμβανόμενες ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν συχνά στήν ἔνταση καί τήν κούραση.

Ἀντίθετα ἡ γιόγκα χρησιμοποιεῖ aὗanaὗ, δηλαδή στάσεις τοῦ σώματος πού ἑστιάζουν τήν προσοχή σέ συγκεκριμένα σημεῖα τοῦ σώματος, ἐναλλάσσοντας ἀπό τίς στατικές στάσεις σέ στάσεις ἰσορροπίας καί τεχνικές ἀναπνοῆς πού ἑνώνουν τό μυαλό, τό σῶμα καί τό πνεῦμα. Καμία ἄλλη μορφή ἄσκησης δέν περιλαμβάνει τό μυαλό καί τό πνεῦμα μέ τό σῶμα τόσο πολύ, μέ συνέπεια τή συνολική εὐημερία τοῦ ἀτόμου.”

Κατ’ ἀρχήν δέν ὑπάρχει κάτι τό πραγματικά ἐπιλήψιμο γιά μία ἄσκηση πού προσφέρει τόσα καλά, ὅπως παρουσιάζεται ἐδῶ, καί εἶναι κάτι ἁπλό καί εὔκολο. Δέν ὑπάρχει καμία ἀναφορά σέ ὁτιδήποτε πού νά μᾶς θυμίζει θρησκεία, τοὐλάχιστον στούς χριστιανούς. Ὅμως, ξέρουμε τί ἀποτελεῖ τήν ἰνδουϊστική καί βουδδιστική θρησκεία ὥστε νά εἴμαστε σέ θέση νά ξεχωρίσουμε τίς θρησκευτικές πρακτικές καί κοσμοθεωρίες αὐτῶν τῶν θρησκειῶν, ἤ νομίζουμε ὅτι ἐξαντλοῦνται στίς πορτοκαλί στολές τῶν μοναχῶν; Αὐτή ἡ αἴσθηση τῆς ἁπλῆς ἄσκησης ἀλλάζει –ἄρδην, θά ἔλεγα– μόλις κάποιος ἀνοίξει ὁποιοδήποτε βιβλίο τῆς βουδδιστικῆς ἤ τῆς ἰνδουϊστικῆς θρησκείας, οἱ ὁποῖες –καί οἱ δύο– συνδέονται μέ τήν yοga, κι ἔχουν κοινές, τίς περισσότερες φορές ταυτόσημες, ἀναφορές καί κοσμοθεωρία. Εἴτε ἡ πηγή ἔχει θρησκειολογική-χριστιανική προσέγγιση εἴτε ἰνδουϊστική/βουδδιστική, ἡ yοga παρουσιάζεται ἴδια –μέ βαθύ θρησκευτικό χαρακτήρα!

Ἡ ἀναλυτική καί συνολική παρουσίαση τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων αὐτῶν τῶν δυό θρησκειῶν εἶναι μία ἀχανής προσπάθεια, πού θά παρέκλινε ἀπό τό θέμα τῆς yοga στή δική μας πραγματικότητα. Ὅσον ἀφορᾶ, ὅμως, τή yοga καί τή θέση της στή θρησκευτική πραγματικότητα τοῦ ἰνδουϊστικοῦ/βουδδιστικοῦ κόσμου, ὁ ρόλος της εἶναι, τελικά, ἀρκετά ἁπλό νά διατυπωθεῖ: ἀποτελεῖ τή σύντομη ὁδό διαφυγῆς τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό βάσανο τῶν μετενσαρκώσεων· ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία της: ζεύξη, ἕνωση, σύνδεση τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν Ἀλήθεια τοῦ Brahma.

Μέ ἁπλά λόγια ὁ ἰνδουϊστικός κόσμος εἶναι ἐντελῶς ἄλλος ἀπό τόν κόσμο πού ἀντιλαμβανόμαστε ἐμεῖς οἱ χριστιανοί. Θυμίζει πολύ συχνά τίς λατρεῖες τῶν στοιχείων τῆς φύσης καί τή δωδεκαθεϊστική θρησκεία, μέ πάρα πολλούς θεούς ὅμως, σχεδόν 6 ἑκατομμύρια! Σέ γενικές γραμμές ἡ θέση καί ὁ σκοπός τῆς ζωῆς κατά τούς ἰνδουϊστές εἶναι ὁ ἑξῆς: Ὁ κύκλος τῆς ψυχῆς-ὕπαρξης ἀπό ἄνθρωπο σέ ζῶο, σέ λουλούδι, σέ ἑρπετό, σέ ἄνθρωπο ἄλλης κάστας (κοινωνικῆς τάξης) εἶναι τό ἀποτέλεσμα τῆς ψυχῆς πού εἶναι τόσο γεμάτη κακό karma (=ἁμαρτίες;) πού δέν μπορεῖ νά ἀναπαυθεῖ μέσα στή θεότητα (Brahma) καί διώχνεται ξανά πίσω στόν ἀγώνα τῆς ζωῆς γιά νά ἐπανορθώσει, ζῶντας καλύτερα στήν ἑπόμενη ζωή. Ἡ ἀνάπαυση εἶναι κάτι σχεδόν ἄπιαστο γιά τούς περισσότερους, μιᾶς καί μόνο ὅσοι καταφέρουν νά γεννηθοῦν ὡς Βραχμάνοι ἔχουν ἐλπίδες γι’ αὐτήν.

Στόν Βουδδισμό δέν εἶναι τόσο ξεκάθαρη ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, ἡ αἴσθηση τῆς ζωῆς εἶναι ὅμως ἴδια: «“Ἡ ὕπαρξη εἶναι πόνος”, “αἰτία τοῦ πόνου εἶναι ἡ ἐπιθυμία” γιά τόν ψεύτικο κόσμο, καθώς ἀγνοοῦμε ὅτι εἶναι μία ψευδαίσθηση». Αὐτές εἶναι οἱ Εὐγενικές Ἀλήθειες πού διατύπωσε ὁ Βούδδας, μόλις βρῆκε τή φώτιση, μετά ἀπό πολυχρόνια προσπάθεια.

Ἡ yοga –γιά ὅποιον τήν ἐξασκεῖ, ἰνδουϊστή ἤ Βουδδιστή, εἶναι ἡ ἀτομική προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά σωθεῖ ἀπό αὐτό τό μαρτύριο τῆς ζωῆς. Ἀποτελεῖται ἀπό 8 στάδια καί ὀνομάζεται “ἡ ὀκταπλῆ ὁδός” πρός τήν ἀλήθεια, τή φώτιση, τόν θεό Brahma:

1. yama/αὐτοσυγκράτηση: ἀποφυγή γενετησίων σχέσεων, κλοπῆς, φιλαργυρίας.

2. niyama/αὐτοκαλλιέγεια: ἐπιδίωξη ἀταραξίας, καθαριότητας, συνέπειας στήν ἄσκηση.

Μετά ἀπό αὐτά τά δυό στάδια ὁ ἀσκούμενος παίρνει ἀπό τόν δάσκαλό του (guru) ἕνα νέο ὄνομα καί μία τελετουργική φράση (mantra) γιά νά ἐπαναλαμβάνει ἐπίμονα, γιά νά ἐπιταχυνθεῖ ὁ δρόμος του πρός τή λύτρωση.

3. asana/ἔλεγχος τοῦ σώματος: μέ εἰδικές στάσεις τοῦ σώματος ἐπιβολή στίς ζωτικές ἐνέργειες τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ

4. prana-yama/ρύθμιση τῆς ἀναπνοῆς: ἐπιβραδύνεται ὁ ἀναπνευστικός ρυθμός καί ἠρεμοῦν τό σῶμα καί ὁ νοῦς. Ὁλόκληρη ἡ νοητική δύναμη προετοιμάζεται γιά τά τελικά στάδια τῆς yοga

5. pratyahara/συγκράτηση τῶν αἰσθήσεων: παρατεταμένη ἐνατένιση ἑνός ἀντικειμένου. Ὁ «γιόγκι» ἐπιδιώκει νά ἐπιβληθεῖ πάνω στίς αἰσθήσεις.

6. dharana/συγκέντρωση προσοχῆς: ἡ καθήλωση τοῦ νοῦ δημιουργεῖ ἕνα μονωτικό φραγμό ἀπό τά γύρω φαινόμενα καί τίς ἐσωτερικές φαντασίες (ἐπανάληψη τῆς ἰνδουϊστικῆς ἱερῆς συλλαβῆς Aum, ἐνατένιση ἰδιοτύπων σχημάτων).

7. dhyana/στοχασμός, ἐνατένιση, θεωρία.

8. samadhi/φωτισμός, ἀπελευθέρωση.

Ὁ κάθε yogi προσπαθεῖ νά ἀποκοπεῖ ἀπό τήν ἐπιθυμία γιά τά ἐγκόσμια, κατ’ ἀρχήν μέ ἐγκράτεια, ὕστερα μέ ἀποκοπῆ ἀπό τίς “παρεμβολές” τῶν αἰσθήσεων (τόν ἐξωτερικό κόσμο, μετά ἀπό τίς ἔννοιες) τή σκέψη του, ὥστε ὁ νοῦς του ἐλεύθερος ἀπό ὅλα ὅσα τόν κρατοῦν δεμένο στή γῆ νά πετάξει στό Brahma, νά λυτρωθεῖ, νά ἑνωθεῖ μέ τό μόνο ἀληθινό Ὄν! Ὅλα τά στάδια εἶναι μία ἑνιαία πορεία ἀποκοπῆς –μέ θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ἡ παράθεσή τους σκοπό ἔχει νά ἀποκαλύψει καί νά ἑρμηνεύσει στούς ἀφελεῖς καί ἀνυποψίαστους πού προστρέχουν στήν yοga νομίζοντας πώς πρόκειται γιά ἀθώα γυμναστική, ὅτι μέσω τῆς “γυμναστικῆς” μετέχουν χωρίς νά τό πάρουν εἴδηση στό τελετουργικό τοῦ ἰνδουϊσμοῦ. Δέν γίνεται πρακτική τῶν γυμναστηρίων; Δέν γίνονται “ἀσκήσεις” ἀναπνοῆς; Δέν ἐξασκοῦν τίς asanas ὡς σωματική ἄσκηση; Δέν ἐπαναλαμβάνουν ἤχους πού δίνει ὁ ἐκπαιδευτής, ὅπως “ohmmm”; Δέν προσπαθοῦν νά “καθαρίσουν τό μυαλό τους ἀπό τίς ἔννοιες”, μέ εἰκόνες πού δίνει ὁ γυμναστής; Δέν ἀκοῦνε ἰνδική χαλαρωτική μουσική; Εἶναι σίγουροι ὅτι δέν εἶναι ψαλμοί καί ὕμνοι; Πόσο ἐνήμεροι εἶναι ἄραγε οἱ συμμετέχοντες γιά τήν θρησκευτική σημασία ὅσων κάνουν;

Ἴσως γίνουν πιό ξεκάθαρες αὐτές οἱ ἀπορίες ἄν ἀντιστρέψουμε, κατά κάποιο τρόπο τή διαδικασία. Ἄς ποῦμε, παραδείγματος χάριν καί μέ ὅλο τό σεβασμό στήν Ἐκκλησία μας, ὅτι κάποιος γυμναστής προτείνει γιά ἄσκηση καί χαλάρωση τά ἑξῆς: “–Πάρε στάση ἐδαφιαίας μετάνοιας, ἐπαναλάμβανε συνεχῶς τή φράση “Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησον με” γιά νά ἀδειάσει τό μυαλό σου ἀπό σκέψεις, νά ἀνάψεις λίγο λιβάνι, καί νά ἀκούσεις βυζαντινούς ψαλμούς γιά χαλάρωση. Στά χριστιανικά αὐτιά καί μυαλά μας εἶναι αὐτονόητη ἡ θρησκευτική σημασία ὅλων αὐτῶν, καί δημιουργεῖ αἴσθηση προσβολῆς ἡ παρουσίασή τους μέ τέτοιο τρόπο.

Δέν θά θεωρηθεῖ, λοιπόν, ὁ “γυμναστής” τοῦ παραδείγματος ὅτι παραβιάζει τήν θρησκευτική ἐλευθερία ὅσων τόν ἀκοῦνε –πού δέν εἶναι χριστιανοί, καί δέν σκοπεύουν νά γίνουν– καί δέν θά κινδύνευε νά κατηγορηθεῖ ὅτι τούς παρασύρει σέ προσηλυτισμό, ἀφοῦ δέν ζήτησαν διδασκαλία καί κατήχηση στό Χριστιανισμό; Δέν θά προσέβαλε τό δικό μας θρησκευτικό αἴσθημα μία τέτοια προσέγγιση; Εἶναι ὁλοφάνερο, νομίζω, τό ὅτι ὅσο δέν εἶναι «χαλαρωτική γυμναστική» ἡ χριστιανική προσευχή, ἄλλο τόσο δέν εἶναι καί ἡ yοga. Σίγουρα δέν ἀνήκει στό γυμναστήριο, ἀλλά σέ τόπο λατρείας καί ἐνσυνείδητης ἰνδουϊστικῆς προσευχῆς.

Τελικά, κάποια πράγματα εἶναι πιό περίπλοκα ἀπό ὅσο παρουσιάζονται, καί πιό συγκεκαλυμμένα, κρύβοντας ἴσως σκοπιμότητες πίσω ἀπό αὐτήν τήν “προσποίηση”. Τό θέμα εἶναι πόσο ἕτοιμοι παρουσιαζόμαστε ἐμεῖς σέ κάθε εὐκαιρία νά ἀκολουθήσουμε ἄκριτα καί χωρίς ἐξέταση τό ὁ,τιδήποτε, ἀρκεῖ νά ἔχει τήν ταμπέλα τοῦ μοντέρνου. Ἔχουμε ἀπωλέσει τήν πνευματική μας ζωή καί ψάχνουμε πνευματική ζωή ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, μέχρι καί στά γυμναστήρια… Ἄν καί στήν ἐποχή μας διακηρύττεται ὅτι ὁ Θεός πέθανε, τελικά σάν ὀρφανοί ψάχνουμε καινούριο πατέρα, καί προσπαθοῦμε νά τόν δανειστοῦμε ἀπό τούς λαούς πού ἔχουν ἀκόμα πίστη σέ κάποια μορφή θεϊκή, γιά νά ξαναβροῦμε τήν θερμότητα τῆς πατρικῆς ἀγκαλιᾶς. Ὅμως τά ὑποκατάστατα τῆς ἀλήθειας δέν εἶναι ἡ Ἀλήθεια. Σεβόμενοι τίς θρησκευτικές πεποιθήσεις ὅλων, καί πολύ περισσότερο σεβόμενοι τίς δικές μας, δέν πρέπει νά τίς ξεπουλᾶμε ὅσο-ὅσο, ἄλλά νά ψάχνουμε νά ξαναβροῦμε τό νῆμα πού μᾶς ἑνώνει μέ τήν πηγή τῆς ζωῆς, τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Μαριάννα Λαιζηνοῦ

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 90

Δεκέμβριος  2009